Kalsit

Kimya: CaCO₃ , Kalsiyum Karbonat
Sınıf: Karbonatlar
Grup: Kalsit
Kullanımlar: Plastik, gıda, boya-vernik, kablo, kağıt, tarım, yapıştırıcı vb.

Adını Yunanca kireç anlamına “chalix” kelimesinden alan kalsit, halen en yaygın ve en şaşırtıcı mineraldir. Yer kabuğunun %4’ünü oluşturan ve farklı jeolojik ortamlarda oluşmuş kalsit, dünya yüzeyindeki en yaygın minerallerden bir tanesidir. Kalsit,büyük kaya yığınları şekillendirebilir ve üç ana kaya sınıfının önemli bir kısmını oluşturur. Çökme ortamlarında, oolitik, fosiliferus ve büyük kireçtaşı yığınlarını oluşturur ve kumtaşı ve yumuşak kayalar olarak çimentonun bile gereksinimlerini karşılar. Metamorfik olaylardan kaynaklı ısı ve basınçtan dolayı kireçtaşları, mermer haline gelir. Kalsit, karbonatit olarak adlandırılan volkanik kayaların ana bileşenidir ve birçok hidrotermal damarların ana bölümünü oluşturur. Bu kaya türlerinin bazıları %99 ‘dan fazla kalsitten oluşmuştur.

Bu kadar bol miktarda bulunması ve geniş bir alana yayılmış olmasından dolayı, çok çeşitli olabilmesine şaşmamak gerekir. Kalsit kristalleri,ana şekiller olan pozitif ve negatif rhombohedronlar, sarp, kısmen veya zayıf rhombohedronlar, çeşitli scalahedronlar, prizma gibi yapılara dayalı, tamı tamına bin tane farklı yapı oluşturabilir. Kalsit içerisinde 300’den fazla kristal form tespit edilmiştir ve bunlar binlerce farklı kristal oluşturmak için birleşebilir. Ayrıca kalsit, koleksiyoncuların gözdesi olan ikiz türler de oluşturur. Bir de kristalleri, renk çeşitlerini, nadir birliktelikleri ihtiva eden phantomlar vardır. Basitçe, kalsit çeşitliliğinin bir sonu yoktur. Bir çok çeşit kalsit vardır ve bunların tamamını tanımlamak mümkün değildir.Yine de başı çeken birkaç tür vardır. Muhtemelen, en iyi bilinen kalsit türü, en yaygın form olan, scalenohedron veya bazen adlandırıldığı gibi “Köpekdişi Direği” dir. Bu tür ikili piramit veya dipiramit olarak görülür, fakat belirgin bir şekilde farklılık da gösterebilir. Scalenohedron noktası oldukça keskindir ve adından da anlaşılacağı gibi aynen bir köpeğin dişine benzer. İlla ki bir kalsit türüne gerek yoktur, mağara oluşumları kalsit hikayesinin kesinlikle tek yönüdür. Kalsit, mağara oluşumlarındaki temel mineral bileşendir. Sarkıtlar ve dikitler, mağara peçeleri, mağara incileri, soda kamışları ve daha pek çok çeşit mağara oluşumunun temelinde kalsit vardır ve milyonlarca ziyaretçi yer altı mağaralarında bunları keyifle izler. Gerçek şudur ki, kalsit bu oluşumların meydana gelmesinde kolaylıkla çözünmüştür. Mağara tavanında bulunan kireçtaşları, yıllar içerisinde asitli yer altı suları tarafından çözülmüş ve aşağı,büyük ve derin mağaralara süzülmüştür. Gerçekte,büyük ve derin mağaraların kendileri de kireçtaşı yönünden zengin alanların su tarafından çözülmesiyle oluşmuş olabilir. Kalsit tarafından zenginleştirilmiş su nem bakımından kuru bir mağaraya girdiği zaman, su buharlaşmaya başlar ve aynı zamanda içerisinde bulundurduğu kalsit de çökmeye başlar. Sonuçta, biriken kalsit genellikle son derece saftır ve eğer içerisinde çok az da olsa demir veya diğer yabancı malzemelerden bulunursa renklidir.

Kalsitin Fiziksel Özellikleri

• Renk son derece çeşitlidir fakat genellikle beyaz yada renksiz veya sarı,turuncu,mavi, pembe,kızıl,kahverengi, yeşil,siyah veya gri renklerin açık tonlarındadır. Arada sırada ise yanar dönerlidir. Parlaklık reçinelilerde cam gibi, büyük oluşumlarda donuktur.
• Saydamlık: Kristaller saydamdan yarısaydama
• Kristal Sistem trigonaldir: 3 2/m bar
• Kristaller yapıları son derece çeşitlidir,genelde herhangi olası trigonal formlardadır.Yaygın kalsit kristalleri arasında; scalenohedron,rhombohedron, hexagonal,prizma ve pinacoid vardır. Bunların ve diğer üç yüzün üstündeki oluşumların kombinasyonları çoklu kristal yapılar oluşturabilir, fakat bunlar her zaman trigonal veya sahte-hexagonaldir. İkileşme sık sık görülür ve kristaller içerisinde bloklu V şekillerine, doğru açılı prizmalara, kalp şekillerine ve piramit şekillerine sebep olur. İki yönden sonuçlanmış scalenohedronun ortasındaki bir çentik, kesinlikle ikli kristalleşmenin bir işaretidir. Çizgili yarık yüzeylerine sebep olan zayıf ikileşme de görülür. Pseudomorflardan başka bir çok mineral bilinmektedir, fakat kalsit olarak kolaylıkla tanınmaktadırlar. Büyük, lifli, betonlaşmış, sarkıtlı, yumrulu, taneli, radyal, dallanmış, granül veya katmanlı vb.
• Yarıklar, rhombohedronları oluşturan mükemmel üç yönlüdür.
• Kırılma konkoidaldir.
• Sertlik 3’tür. (sadece bazal pinacoidal yüzeylerde, kalsit 2,5 ‘dan daha az bir sertliğe sahiptir ve tırnaklarla yontulabilir.)
• Özgül ağırlık ortalama 2,7 ‘dir.
• Çizgiler beyazdır.
• Diğer Özellikler: Kırılma indisi 1,49 ve 1,66 arasındadır ve önemli bir ikili kırılma etkisine sebep olur. (eğer berrak bir kristal tek bir çizgi üzerine konulursa, 2 çizgi elde edilebilir), seyreltilmiş asitlerle kolayca köpürür ve floresan, fosforesans (yakamoz), thermoluminessans (sıcaklıkla ışıldama) ve triboluminessans olabilir. Birleşmiş mineraller çok fazladır fakat genelde aşağıdaki klasik birlikleri içerir; Florit, kuartz, barit, sphalerit, galen, celestit, sülfür, altın, bakır, biotit, zeolit, bir çok metal sülfitler, diğer karbonatlar ve boratlar ve daha bir çok mineral.
• En iyi belirtileri: Kristal yapı, aside duyarlılık, çokluk,sertlik,ikili kırılma ve özellikle yarıklar.